Ο ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ ΤΡΑΠΕΖΙΤΗΣ του Fernando Pessoa

 

Αν θέλεις ένα βιβλίο στο οποίο το παράλογο "βαδίζει" δίπλα - δίπλα με το λογικό, η ελευθερία με την τυραννία και ένας τραπεζίτης μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του αναρχικό, τότε πρέπει να διαβάσεις αυτό το "διήγημα χωρίς πλοκή", όπως το χαρακτηρίζει η μεταφράστρια Μαρία Παπαδήμα! 

Το κείμενο έχει διαλογική μορφή. Μέσω του διαλόγου αναδεικνύεται η συλλογιστική του τραπεζίτη και αναπτύσσονται οι επαγωγικοί συλλογισμοί του σχετικά με την αναζήτηση της προσωπικής ελευθερίας, που είναι και το βασικό θέμα.

Ο τραπεζίτης υποστηρίζει ότι έγινε αναρχικός για να συμβάλλει στη δημιουργία μιας ελεύθερης κοινωνίας που θα είναι απαλλαγμένη από όλα αυτά που διαστρεβλώνουν τη φύση του ανθρώπου και ισχυρίζεται ότι τα κοινωνικά επινοήματα ασκούν κυριαρχία πάνω στον άνθρωπο! Το πιο ισχυρό, μάλιστα, από αυτά είναι το χρήμα. Επομένως για να απαλλαγεί από αυτό πρέπει να το κατακτήσει! Σύμφωνα δε με τα λεγόμενά του η αναρχία είναι πραγματοποιήσιμη μόνο σε ατομικό επίπεδο! 

Μικρό σε έκταση βιβλίο, μεγάλο, όμως, σε νοήματα, διαχρονικό, αιχμηρό, με μια διάχυτη ειρωνική χροιά, αποτελεί έναν ύμνο στον ατομικισμό και την επανάσταση χωρίς ξεβόλεμα και καταγγέλει την υποκρισία της κοινωνίας που επιδιώκει να ανατρέψει το κατεστημένο και να φέρει κάτι καινούργιο, αλλά τελικά "αλλάζει ο Μανωλιός και βάζει τα ρούχα του αλλιώς", σύμφωνα με τη γνωστή παροιμία! 

Ένα βιβλίο που αξίξει να υπάρχει σε κάθε βιβλιοθήκη και, οπωσδήποτε, να διαβαστεί πάνω από μία φορά, καθώς αποτελεί πηγή έντονου προβληματισμού! 

"Βοηθάω κάποιον σημαίνει ότι τον θεωρώ ανίκανο. Αν δεν είναι από μόνος του, τον καθιστώ ή τον αντιμετωπίζω ως ανίκανο. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για τυραννία και στη δεύτερη για περιφρόνηση. Στη μία περίπτωση περιορίζεις την ελευθερία του άλλου, στην άλλη θεωρείς ως δεδομένο, τουλάχιστον ασυνείδητα, ότι ο άλλος είναι άξιος περιφρόνησης και ανάξιος ή ανίκανος για ελευθερία"

"Δουλεύοντας χωριστά, δεν μπορούμε με κανέναν τρόπο να δημιουργήσουμε νέα τυραννία, γιατί κανείς δεν μπορεί να επηρεάσει κανέναν, και συνεπώς δεν μπορεί ούτε εξουσιάζοντάς τον να περιορίσει την ελευθερία του, ούτε βοηθώντας τον να την υπονομεύσει"

"Χρησιμοποίησα κάθε μέσο, τοκογλυφία, οικονομικά τεχνάσματα, ακόμη και αθέμιτο ανταγωνισμό. Γιατί όχι; Είχα να πολεμήσω με τα κοινωνικά επινοήματα, κατεξοχήν ανήθικα και αφύσικα, και θα με απασχολούσε ο τρόπος;"

"Έκανα το χρέος μου ταυτόχρονα απέναντι στον εαυτό μου, αλλά και απέναντι στην ελευθερία. Γιατί οι άλλοι, οι σύντροφοί μου, δεν έκαναν το ίδιο; Δεν τους εμπόδισα"