Παρασκευή 6 Οκτωβρίου 2023

ΘΑΛΑΣΣΑ, ΘΑΛΑΣΣΑ (Iris Murdoch)

 


Τι βιβλιάρα ήταν αυτή! Ίσως το καλύτερο μέχρι τώρα βιβλίο που διάβασα αυτήν τη χρονιά! Και τι ήρωας αυτός ο Τσαρλς Άροουμπάι! Είναι από αυτούς που δεν ξεχνιούνται εύκολα! 
Πρόκειται για έναν συνταξιούχο θεαντράνθρωπο, ναρκισσιστή και εγωκεντρικό, που αποσύρεται σε έναν ερειπωμένο πύργο στην αγγλική εξοχή, δίπλα στη θάλασσα, μακριά από τις ανέσεις του Λονδίνου, και εκεί προσπαθεί "να τα βρει" με τον εαυτό του και να κάνει τον δικό του απολογισμό ζωής ("Τώρα πια τα σημαντικά συμβάντα στη ζωή μου έχουν τελειώσει και το μόνο που απομένει είναι οι στοχασμοί εν ηρεμία"), ("Τα τέλη της ζωής θεωρούνται ως περίοδος περισυλλογής"). Περνάει τη μέρα του γράφοντας, κάνοντας βόλτες, μαγειρεύοντας φαγητά, που ομολογώ ότι δε θα δοκίμαζα ποτέ, φέρνοντας στον νου του πρόσωπα και γεγονότα από το παρελθόν του και κάνοντας βουτιές στην παγωμένη και μερικές φορές ταραγμένη θάλασσα που μοιάζει τόσο πολύ με τον εσωτερικό του κόσμο!
Βρίσκεται κι αυτός σε μια εσωτερική σύγχυση, καθώς αναρωτιέται τι δεν πήγε καλά στις ερωτικές του επιλογές, αλλά και μη μπορώντας  να αποφασίσει αν τα κείμενά του θα έχουν μορφή απομνημονευμάτων, αυτοβιογραφίας ή ημερολογίου ("κάτι σαν καταγραφή σκέψεων ανάκατων με παρατηρήσεις από την καθημερινότητα")! Τα πράγματα χειροτερεύουν όταν συναντά τυχαία τον πρώτο του έρωτα, τη Χάρτλι, μια γυναίκα συνομήλική του, παντρεμένη πια, που ο χρόνος έχει αφήσει έντονα τα σημάδια του επάνω της και η οποία δε δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Τσαρλς. 
Οι εμμονές του θεριεύουν και τον οδηγούν στην άρνηση της πραγματικότητας ("Ορισμένες εμμονές, μεταξύ των οποίων και το να είσαι ερωτευμένος, παραλύουν τη συνήθη ελεύθερη ροή του νου, τον φυσικό, ανοιχτό, φιλομαθή και φιλοπερίεργο τρόπο ύπαρξής του, ο οποίος ενίοτε ορίζεται πολύ πειστικά ως έλλογη σκέψη"). Το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να κατακτήσει τον στόχο του με οποιοδήποτε τίμημα! Χάνει το μέτρο και οδηγείται με τις σπασμωδικές του ενέργειες στην καταστροφή, ενώ προκαλεί τον χλευασμό των γύρω του! 
Εκτός από τον βασικό ήρωα και τον ερωτικό του στόχο, ένα πλήθος ανθρώπων που κινούνται γύρω του παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή του και αναδεικνύουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο συναισθήματα, όπως τον φόβο, τη ζήλεια ("Η ζήλια είναι, ίσως, το πιο ακούσιο μεταξύ των ισχυρών συναισθημάτων. Σου κλέβει την επίγνωση, κατοικοεδρεύει σε μεγαλύτερα βάθη από τη σκέψη. Και είναι πάντα εκεί, για να σου αποχρωματίζει τον κόσμο, σαν τη μαυρίλα στο μάτι που σου αφήνει η μπουνιά"), ("Το μίσος, η ζήλια, ο φόβος κι ένας έρωτας άγριος, παθιασμένος, όλα αυτά μαζί λυσσομανούσαν μέσα στο κεφάλι μου"), ("Η ζήλια γεννιέται με τον έρωτα, αλλά δεν πεθαίνει πάντα μαζί του"), τη ματαιοδοξία, τον φθόνο, ενώ ταυτόχρονα προκαλούν με τις ενέργειές τους ένα πλήθος προβληματισμών που αφορούν την κτητικότητα, τον θεσμό του γάμου ("Ο γάμος είναι ένα είδος πλύσης εγκεφάλου που τσακίζει τον νου και τον αναγκάζει να δεχτεί πληθώρα παραλογισμών. Τι απεριποίητοι και άσχημοι και άχαροι αφήνονται συχνά να γίνουν οι παντρεμένοι χωρίς καν να το παίρνουν είδηση"), ("Ένα από τα φρικτά πράγματα μέσα στον γάμο είναι ότι οι σύντροφοι υποτίθεται πως πρέπει να τα λένε όλα μεταξύ τους"), τις λανθασμένες ερωτικές επιλογές, την εξαπάτηση, την απληστία, τη μοναξιά, την απόρριψη, τα υπαρξιακά αδιέξοδα! Παλιοί γνωστοί, συγγενείς και φίλοι, αλλά και πρώην ερωμένες ("Περίεργο πράμα πως ξαναγυρνάνε κάποιοι άνθρωποι στη ζωή μας") διεκδικούν το δικό τους κομμάτι από τη ζωή του Τσαρλς, ενώ από την άλλη μεριά οι ντόπιοι τον αντιμετωπίζουν αδιάφορα έως εχθρικά.
Η φιλοσοφία συνδυάζεται με επιτυχία με την ψυχολογία και τη λογοτεχνία, καθώς ο Πλάτωνας συναντά τον Σαίξπηρ, η συγγραφέας κάνει ένα καταπληκτικό ψυχογράφημα των ηρώων συνδυάζοντας τη σάτιρα και την ειρωνεία με το χιούμορ, το μυστήριο και τις αναλυτικές περιγραφές και το υπερφυσικό στοιχείο κάνει έντονη την παρουσία του, καθώς φαντάσματα και περίεργα θαλάσσια πλάσματα κάνουν την εμφάνισή τους μεγαλώνοντας την εσωτερική σύγχυση του ήρωα!
Το μυθιστόρημα είναι ογκώδες, πάνω από 900 σελίδες, κι όμως δε βαριέσαι με τίποτα! Σε απορροφά τόσο πολύ, ενώ σε γοητεύει η εξαιρετική δουλειά της μεταφράστριας! 
Νομίζω ότι τη λέξη "αριστούργημα" μπορώ να τη χρησιμοποιήσω σε αυτήν την περίπτωση! Εννοείται, το προτείνω σε όλους!   

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

"Το θέατρο είναι ασυζητητί ένας χώρος όπου μαθαίνει κανείς πόσο εφήμερη είναι η ανθρώπινη δόξα"

"'Ενα από τα μυστικά μιας ευτυχισμένης ζωής είναι οι συχνές μικρές απολαύσεις"

"Τρυφερότητα και απόλυτη εμπιστοσύνη και επικοινωνία και ειλικρίνεια: αυτά μετράνε όλο και περισσότερο καθώς μεγαλώνουμε"

"Η έσχατη ερώτηση είναι πόσο λαχταράει κανείς τη συντροφιά του άλλου. Αυτό είναι το πρωταρχικό, έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από το πάθος ή τον θαυμασμό ή την αγάπη"

"Συχνά, πολύ συχνά, οι ενοχές ξεκινούν από τις κατηγορίες και όχι από το έγκλημα καθαυτό"

"Ο σύντροφος που έχει ενοχές, όσο παράλογες κι αν είναι, γίνεται ο σκλάβος του άλλου και δεν είναι σε θέση να προβάλει την παραμικρή ηθική αντίσταση"

"Το οποιοδήποτε ψέμα είναι ηθικά επικίνδυνο"

"Συχνά ενοχή αισθάνεται κανείς όχι επειδή έχει αμαρτήσει, αλλά επειδή έχει κατηγορηθεί"

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου